Khi ngày càng nhiều số liệu về chủng virus Corona đang hoành hành tại Trung Quốc xuất hiện trên các phương tiện truyền thông, có thể thấy rõ rằng bất kỳ điều gì mà đất nước này đang phải đối mặt – hàng chục người chết, hàng trăm người phải nhập viện, nhiều thành phố với hàng triệu dân bị cách ly – cũng mới chỉ là bề nổi của tảng băng mà thôi.

Vào thứ Sáu vừa qua, một nhóm các nhà nghiên cứu tại Anh và Mỹ đã công bố một tài liệu sơ bộ, trong đó cho biết số lượng các ca bệnh đã được xác nhận tại trung tâm của đợt bùng phát ở Vũ Hán chỉ chiếm 5% tổng số người thực sự bị nhiễm bệnh mà thôi. Điều đó có nghĩa là tính đến thứ ba, ngày cuối cùng mà các nhà nghiên cứu đưa số liệu vào phân tích, số lượng thực sự của các ca bệnh không phải 440 như tin tức vẫn đưa, mà là hơn 12.000. Tài liệu này chưa được kiểm định, và hiện có thể tải về từ máy chủ Medrxiv. Và từ thứ ba đến nay, số lượng các bệnh nhân được chẩn đoán virus Corona ở Vũ Hán đã tăng lên con số 729.

Sử dụng dữ liệu các ca bệnh từ các bản tin chính thức, nhóm nghiên cứu dẫn đầu bởi Jonathan Read ở Đại học Lancaster đã vạch ra một bản đồ tạm thời về sự lây lan của virus Corona, bắt đầu từ ngày 1/1, khi chính quyền địa phương đóng cửa một chợ bán thịt động vật được cho là nơi đầu tiên virus lây lan sang người từ một nguồn chưa xác định. Nhóm này giả định rằng mọi ca lây lan sau ngày đầu tiên của năm 2020 đều chỉ diễn ra giữa người với người.

Những mô hình dự báo mà họ đưa ra hé lộ một tháng 2 đầy thảm khốc: các đợt bùng phát dịch sẽ nổ ra tại các thành phố khác của Trung Quốc, nhiều ca lây nhiễm hơn nữa xuất hiện ở nước ngoài, và tại Vũ Hán, số ca bệnh sẽ bùng nổ. "Trong quãng thời gian 14 ngày, mô hình của chúng tôi đã dự báo số lượng người bị lây nhiễm ở Vũ Hán sẽ đạt hơn 190.000" – các tác giả viết.

"Tôi tin nó" – Brandon Brown, một chuyên gia dịch tể học tại Đại học Riverside, vốn không tham gia vào nghiên cứu, cho biết. Và kết quả nghiên cứu càng đáng quan ngại hơn khi người ta có thể ủ virus trong người mà không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào – theo một nghiên cứu khác được công bố hôm thứ sáu bởi một nhóm các nhà nghiên cứu Trung Quốc. Sau khi đánh giá ban đầu các dữ liệu lâm sàng từ 41 bệnh nhân đầu tiên được đưa đến các bệnh viện ở Vũ Hán, các nhà khoa học cho biết 2019-nCoV (tên gọi đang được sử dụng để gọi loại virus này) gây ra một loạt các triệu chứng, bao gồm viêm phổi, sốt, và ho, và có thể tấn công cả những người khỏe mạnh chứ không chỉ những cá nhân đang gặp các vấn đề sức khỏe khác. Họ tin rằng thời gian ủ bệnh của virus kéo dài từ 3 – 6 ngày.

wuhan

Khi kết hợp các kết quả lại với nhau, các nghiên cứu nêu trên cho thấy rất nhiều người có thể đang đi lại tự do trong nhiều ngày trời mà không có bất kỳ triệu chứng nào, và từ đó lan truyền virus cho bất kỳ ai tiếp xúc gần gũi với họ. Với việc lực lượng nhân viên y tế đang nhanh chóng đuối sức sau nhiều ngày vất vả, các chuyến du lịch trong dịp Tết Âm lịch, và các số liệu có vẻ khá hợp lý của nhóm Lancaster, Brown cho biết: "Ngay lúc này, rất không chắc chắn về những điều sẽ xảy ra, nhưng các mô hình (nói trên) có lẽ là phương thức tốt nhất chúng ta có được để dự báo đại dịch sẽ tiếp diễn ra sao trong tương lai gần".

Có một điều chưa chắc chắn, nhưng rất quan trọng: virus 2019-nCoV thực sự lây lan đến mức nào? Mô hình của Reed ước tính số lượng người mà một bệnh nhân có thể lây nhiễm – còn được gọi là số sinh sản của virus – là từ 3.6 đến 4.0. Để tiện so sánh, thì dịch SARS có số sinh sản từ 2 đến 5, còn bệnh sởi – căn bệnh lây lan nhiều nhất mà con người từng biết, có số sinh sản lên đến từ 12 đến 18. Con số càng cao, khả năng phá vỡ chuỗi truyền nhiễm mới trước khi đợt bùng phát vượt tầm kiểm soát là càng thấp. Bất kỳ thứ gì có số sinh sản lớn hơn 1 đều là tin xấu đối với các nỗ lực ngăn chặn.

Tuy nhiên, những ước tính khác gần đây về 2019-nCoV lại thận trọng hơn ước tính của Read. Hôm qua, các nhà nghiên cứu Harvard là Maimuna Majumder và Kenneth Mandl đã công bố một bản đánh giá sơ bộ về khả năng lan truyền của virus, dao động từ mức 2.0 đến 3.0. Các quan chức WHO thì nói hôm thứ 5 rằng ước tính chính xác nhất họ từng thấy là khoảng từ 1.4 đến 2.5.

Tất cả những điều trên đồng nghĩa rằng việc ngăn chặn chủng virus mới tại Vũ Hán đang bắt đầu trở nên khó khăn hơn so với một vài tuần trước. Hôm thứ 5, WHO còn lần đầu báo cáo rằng virus Corona đã trải qua ít nhất 4 thế hệ lây lan. Có nghĩa là một người bị lây bệnh từ một người khác, vốn bị lây từ một người khác mà trước đó bị lây từ một người thứ 4 nhiễm bệnh từ một nguồn không phải con người. Công bố này trái ngược với các báo cáo trước đây rằng sự lây truyền chỉ giới hạn trong các thành viên gia đình và các nhân viên chăm sóc sức khỏe từng tiếp xúc gần với các bệnh nhân, và nó cũng thống nhất với nhận định virus đã lan truyền rộng rãi hơn nhiều so với những gì các ca bệnh đã chỉ ra.

Read và các đồng tác giả nghiên cứu biết rằng ở thời điểm này, mọi dự báo đều không có tính chính xác cao vì thông tin đang rất giới hạn. Nhưng với một đợt dịch có tốc độ nhanh như thế này, các mô hình như của họ thường là những công cụ tốt nhất để giúp các quan chức y tế cộng đồng có thể quyết định phải chống trả ra sao với những thứ sắp xảy đến.

Minh.T.T