VietNamNet: Lúc đó, chúng ta mở cửa thị trường trong nước thành công, nhưng Chính phủ chỉ đạo từng bước mở cửa thị trường cho nước ngoài để có thể đàm phán BTA và WTO. Vậy Tổng cục Bưu điện đã xử lý vấn đề này thế nào thưa ông?

Ông Mai Liêm Trực: Mở cửa thị trường viễn thông, chuyển từ thị trường độc quyền sang cạnh tranh là bước chuẩn bị lực lượng nội tại của Việt Nam, chuẩn bị cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài.

Từ năm 1997, Việt Nam và Mỹ đã bắt đầu đàm phán BTA. Phía Mỹ yêu cầu rất cao rằng Việt Nam phải mở cửa hai lĩnh vực nhạy cảm nhất là viễn thông và ngân hàng. Phía Việt Nam cương quyết giữ hai lĩnh vực này đến mức Trưởng đoàn đàm phán Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ ông Nguyễn Đình Lương sau này nói trên báo chí rằng “Đây là hai lĩnh vực của Chúa”. Vì vậy, quá trình đàm phán rất khó khăn. Tổng cục Bưu điện đã cử người trực tiếp vào đoàn đàm phán và xây dựng lộ trình kỹ càng, có những bước chuẩn bị nhất định để khi phải cam kết mở cửa thị trường thì các doanh nghiệp của Việt Nam vẫn đứng vững.

Thực sự việc xây dựng lộ trình trong BTA rất nhạy cảm, không những với các lãnh đạo cấp cao mà ngay cả trong nội bộ của Tổng cục Bưu điện cũng rất nhạy cảm. Trước đó, Tổng cục Bưu điện chỉ hợp tác theo hình thức BCC tức là nước ngoài bỏ vốn đầu tư, phân chia doanh thu, lợi nhuận. Nhưng với BTA và WTO có điều khoản doanh nghiệp nước ngoài phải có sở hữu và trực tiếp tham gia quản lý mạng viễn thông của Việt Nam. Tổng cục Bưu điện lúc đó xác định không thể vì những vấn đề nhạy cảm của mình mà cản trở việc ký kết BTA và sau này là cơ sở để ký kết WTO. Đây là một quá trình đàm phán khó khăn và chúng ta đã điều chỉnh lộ trình hợp lý để bảo vệ quyền lợi của Việt Nam. Đến phiên đàm phán cuối cùng, Phó Thủ tướng Nguyễn Mạnh Cầm yêu cầu Tổng cục Trưởng Tổng cục Bưu điện và Thống đốc Ngân hàng trực tiếp báo cáo và sau đó là báo cáo với Thường vụ Bộ Chính trị. Lúc đó, tôi đã báo cáo rõ lộ trình mở cửa và cách thức Việt Nam có thể quản lý để đảm bảo lợi ích của Việt Nam và đảm bảo chủ quyền an ninh quốc gia. Thường vụ Bộ Chính trị chấp thuận và BTA đã được ký kết. Đây là quá trình đàm phán khó khăn nếu không mạnh dạn, không dám chịu trách nhiệm và chỉ lo giữ an toàn riêng cho ngành mình thì không thể ký kết được các hiệp định thương mại và có nghĩa là chúng tôi có lỗi và thậm chí có tội với đất nước vì cản trở quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam.

Tổng cục Bưu điện cũng tăng cường hợp tác quốc tế song phương, đa phương và hoạt động rất tích cực trong các tổ chức này. Với uy tín và hoạt động của mình, trong 3 nhiệm kỳ liên tiếp, Việt Nam được bầu vào Hội đồng Điều hành của Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU) vào các năm 1994, 1998 và 2002. Và lần đầu tiên ở Liên minh Bưu chính quốc tế (UPU) năm 1999, Tổng cục Bưu điện thay mặt Việt Nam ứng cử và được bầu vào Hội đồng điều hành của tổ chức này. 

Nhờ có chính sách mở cửa thị trường trong nước trước với lộ trình cấp phép dịch vụ Internet, VoIP và sau đó là thông tin di động, nên các doanh nghiệp Việt Nam đã cọ xát trong quá trình cạnh tranh, cùng lớn mạnh. Sau này, mở cửa thị trường quốc tế, một số doanh nghiệp nước ngoài tham gia thị trường viễn thông, nhưng cho đến thời điểm này các doanh nghiệp Việt Nam vẫn nắm giữ được thị trường rất tốt.  

VietNamNet: Trong môi trường mở cửa thị trường, tạo cạnh tranh trong nước và hội nhập quốc tế, Tổng cục Bưu điện đã xây dựng khung pháp lý, các chính sách cũng như bộ máy tổ chức và cán bộ như thế nào để đảm bảo cho thị trường phát triển mạnh và an toàn?

Ông Mai Liêm Trực: Tổng cục Bưu điện đã phải đổi mới rất mạnh về tư duy quản lý nhà nước. Đội ngũ cán bộ công chức của Tổng cục Bưu điện đã nỗ lực học hỏi kinh nghiệm các nước, phân tích rõ năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam cũng như vấn đề kỹ thuật nghiệp vụ phức tạp khi quản lý cạnh tranh.

Tổng cục Bưu điện đã xây dựng chiến lược phát triển ngành và hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật cũng như các chính sách để phát triển và quản lý thị trường cạnh tranh về bưu chính - viễn thông và thông tin di động. Chiến lược “Phát triển Bưu chính viễn thông 2001 – 2010 và định hướng đến 2020” là chiến lược dài hạn đầu tiên được Chính phủ phê duyệt. Đây là cơ sở để từ đó xây dựng văn bản quy phạm pháp luật cũng như các chính sách cho phát triển ngành.

Tổng cục Bưu điện cũng đã tham gia xây dựng Chỉ thị 58 của Bộ Chính trị về ớng dụng và phát triển CNTT trong đó có hai nội dung rất quan trọng là thay đổi tư duy quản lý Internet từ “Quản đến đâu mở đến đó” thay thế bằng “Quản lý phải theo kịp yêu cầu phát triển” (Mở đến đâu quản đến đó). Theo tinh thần đó, Tổng cục Bưu điện đã xây dựng Nghị định 55 về quản lý và sử dụng Internet ở Việt Nam để thúc đẩy Internet phát triển.

Thứ hai là mở cửa thị trường, xóa bỏ độc quyền doanh nghiệp, tạo cạnh tranh để phát huy các nguồn lực của xã hội, cùa các thành phần kinh tế để để tăng tốc phát triển viễn thông và Internet.

Lần đầu tiên, Tổng cục Bưu điện đã xây dựng và trình Quốc hội ban hành văn bản quy phạm pháp luật để quản lý ngành là Pháp lệnh Bưu chính viễn thông và Tần số vô tuyến điện, tạo điều kiện để Tổng cục Bưu điện có hành lang quản lý và triển khai nhiều chính sách tác động mạnh mẽ đến thị trường về bưu chính, viễn thông, Internet và tần số vô tuyến điện. Sau đó, hàng loạt các chính sách của Tổng cục Bưu điện được ban hành như chính sách về viễn thông công ích, chính sách giá cước và chính sách cấp phép qua thi tuyển. Vì vậy, các tài nguyên về tần số, kho số, tên miền đã được cấp phép thuận lợi cho các doanh nghiệp và cũng tạo điều kiện cho các doanh nghiệp mới ra nhập thị trường, hạ giá thành dịch vụ và giảm giá cước để tăng nhanh số người dụng dịch vụ.

Tổng cục Bưu điện cũng đã tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ và tổ chức bộ máy gọn nhẹ, hiệu quả, chỉ thành lập mới các đơn vị tác nghiệp như: Trung tâm Internet Việt Nam, Nhà Xuất bản Bưu điện và Trung tâm Quản lý chất lượng; ở địa phương là các cục bưu điện khu vực. Nhiều cán bộ trưởng thành từ chuyên viên hay cấp vụ đã được bổ nhiệm lãnh đạo Tổng cục Bưu điện cũng như của Bộ BCVT và Bộ TT&TT sau này.

Nhờ sự phát triển mạnh mẽ của ngành Bưu chính viễn thông, người dân được hưởng lợi nhiều, đất nước hội nhập mạnh mẽ và uy tín quốc tế được nâng cao. Uy tín của ngành, của Tổng cục Bưu điện được nâng lên với người dân, với xã hội và với lãnh đạo của đất nước. Đó là cơ sở để Tổng cục Bưu điện được nâng lên thành Bộ Bưu chính Viễn thông.

VietNamNet: Cảm ơn ông!

Thái Khang (Thực hiện)